Franciszek
ŻWIRKO
(ur. 16 września 1895 w Święcianach, zm. 11 września 1932),
porucznik pilot Wojska Polskiego, wybitny pilot sportowy.
Wraz z inżynierem
Stanisławem Wigurą zdobył w 1932 w zawodach "Challenge" pierwsze miejsce
i puchar międzynarodowy dla Polski.
Ojciec popularyzatora lotnictwa, Henryka
Żwirki.
Szkołę
średnią ukończył w Wilnie.
Podczas I wojny światowej został powołany do armii
rosyjskiej.
Po ukończeniu szkoły oficerskiej w Irkucku, służył w piechocie,
m. in. w 27 Pułku Strzelców Syberyjskich i 674 Pułku Piechoty, walcząc z Niemcami.
Służbę w armii rosyjskiej zakończył w randze porucznika.
W 1917 zgłosił
się do tworzącego się korpusu polskiego gen. Dowbora-Muśnickiego w Rosji.
Po demobilizacji korpusu w lipcu 1918 roku, wstąpił w sierpniu do rosyjskiej "białej"
Armii Ochotniczej gen. Denikina, walcząc w rosyjskiej wojnie domowej.
Ukończył
wówczas kurs obserwatorów lotniczych.
We wrześniu 1921 przedostał się przez
granicę do Polski i zgłosił do służby
w polskim lotnictwie.
W
Polsce od 19 lipca 1922 służył w 1 Pułku Lotniczym w Warszawie.
W listopadzie
1923 ukończył Szkołę Pilotów w Bydgoszczy, a następnie w 1924 Wyższą Szkołę Pilotów
w Grudziądzu, po czym służył jako pilot w 18.
Eskadrze Myśliwskiej 1. Pułku,
w stopniu porucznika pilota.
Przejściowo w 1925 został oddelegowany do szkoły
lotniczej w Bydgoszczy jako instruktor. Zaczął też brać aktywny udział w sporcie
lotniczym, odznaczając się jako świetny
i opanowany pilot.
Już w 1925,
w I Pomorskim Locie Okrężnym zajął 4. miejsce na 18 załóg.
W 1926 jako jeden
z pierwszych zainicjował loty nocne w polskim lotnictwie wojskowym, dokonując
nocnego rajdu nad Polską.
28 sierpnia 1927 w międzynarodowych zawodach I
Locie Małej Ententy i Polski w Jugosławii, lecąc z kpt. Władysławem Popielem na
samolocie Breguet 19, zajął 2. miejsce w klasyfikacji ogólnej, a 1. w locie okrężnym,
na 14 załóg.
Od 1928 służył w 111 Eskadrze Myśliwskiej, lecz na początku
1929, zachowując formalnie przydział do 1 Pułku Lotniczego, został oficerem łącznikowym
przy Aeroklubie Akademickim
w Warszawie.
22 listopada 1928 ożenił się
z Agnieszką Kirską.
Objęcie
funkcji oficera łącznikowego przy Aeroklubie Akademickim, tworzonym przez młodych
konstruktorów-zapaleńców, spowodowało wzrost aktywności Żwirki w sporcie lotniczym.
Szczególnie zaprzyjaźnił się z młodym inżynierem Stanisławem Wigurą,
jednym
z konstruktorów zespołu RWD, który z nim od tej pory najczęściej latał
w
załodze jako mechanik.
Między 9 sierpnia a 6 września 1929 dokonali oni lotu
okrężnego wokół Europy, na trasie Warszawa-Frankfurt-Paryż-Barcelona-Marsylia-Mediolan-Warszawa,
długości prawie 5000 km, na pierwszym egzemplarzu lekkiego samolotu RWD-2. 6 października,
na RWD-2 zwyciężyli w I Locie Południowo-Zachodniej Polski.
16 października
Żwirko ustanowił z Antonim Kocjanem na RWD-2 międzynarodowy
rekord FAI wysokości
lotu 4004 m w klasie samolotów o ciężarze własnym do 280 kg, uzyskując pierwszy
rekord lotniczy dla Polski.
W okresie maj-wrzesień 1930 pełnił funkcję komendanta
Przysposobienia Wojskowego Lotniczego w Łodzi.
W
lipcu 1930 Żwirko z Wigurą wzięli udział w międzynarodowych zawodach samolotów
turystycznych Challenge 1930 na samolocie RWD-4, lecz 25 lipca musieli się wycofać
na skutek awarii silnika, po przymusowym lądowaniu w Hiszpanii.
7 września
1930 ponownie zwyciężyli na RWD-2 w II Locie Południowo-Zachodniej Polski, na
przełomie września i października zwyciężyli w III Krajowym Konkursie Awionetek
(na RWD-4), a na przełomie września i października 1931 roku - w IV Krajowym Konkursie
Samolotów Turystycznych (na RWD-5).
7 sierpnia 1931 Żwirko i Stanisław Prauss
podjęli próbę pobicia rekordu wysokości lotu samolotem RWD-7, uzyskując 5996 m,
lecz federacja FAI nie uznała go z powodu niestandardowych przyrządów pomiarowych.
22 grudnia 1931 Żwirko został przeniesiony ze stanowiska przy aeroklubie
na stanowisko dowódcy eskadry szkolnej Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa
w Dęblinie.
W
kwietniu 1932 Żwirko został zakwalifikowany przez komisję Aeroklubu Rzeczypospolitej
Polskiej do reprezentowania Polski w zawodach samolotów turystycznych Challenge
1932.
Jako drugiego członka załogi wybrał Stanisława Wigurę.
W zawodach
rozegranych w dniach 20-28 sierpnia 1932, załoga Żwirko i Wigura, na samolocie
RWD-6, zajęła pierwsze miejsce, wygrywając z uważanymi za faworytów załogami niemieckimi
oraz reprezentacjami z pozostałych krajów i przynosząc wielki sukces polskiemu
lotnictwu, będący wspólnym osiągnięciem pilota i konstruktora.
11
września 1932, lecąc na mityng lotniczy do Pragi, Franciszek Żwirko wraz ze Stanisławem
Wigurą zginęli w katastrofie w lesie pod Cierlickiem Górnym koło Cieszyna na Śląsku
Cieszyńskim, na terenie Czech na skutek oderwania się skrzydła samolotu RWD-6
podczas burzy (miejsce to znane jest obecnie jako "Żwirkowisko").
Obaj zostali pochowani w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie,
natomiast w Těrlicku (Cierlicku) znajduje się ich symboliczny grób.
14 września 1932 r. Prezydent RP odznaczył go pośmiertnie Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski "za zasługi na polu propagandy lotnictwa na terenie międzynarodowym".
12 marca 1933 r. Prezydent RP awansował go pośmiertnie do stopnia kapitana ze starszeństwem z 1 stycznia 1933 r. w korpusie oficerów aeronautycznych.
Był odznaczony m. in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz rosyjskim Krzyżem św. Anny IV klasy (za zasługi bojowe).
(źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Franciszek_%C5%BBwirko)
Linki:
-
http://www.cierlicko.unas.cz/Cierlicko/1932/index.htm
-
http://www.terlicko.cz/pl/galerie/menu_galerie2.html
- http://pl.wikiquote.org/wiki/Franciszek_%C5%BBwirko
- http://www.rotundabielsko.com/wiadomosci/wiadomosc02.asp
- http://www.filmpolski.pl/fp/index.php/418799
- http://rwd-dwl.net
- http://lotniczapolska.pl/Zwirki-i-Wigury-start-do-wiecznosci-,137
- http://www.wspolnota-polska.org.pl/index.php?id=kw2_2_51
- http://www21.brinkster.com/rocznice/Zwirko%20i%20Wigura.htm